Murat Paşa Camii
- Yapımından sonraki değişiklikler
- 1640 yılında bir fırtınada zarar gören cami, 1660 ve 1693’te Aksaray semtini harap eden yangınlarda da tahrip olmuştur.
- 1929-1930 yıllarında caminin batısındaki medrese belediye tarafından yıkılmıştır. 20. yüzyılın başlarında, doğudaki çifte hamamın kadınlar kısmı ve erkekler kısmının soğukluğu yıkılmış, kalan bölümleri ise 1956’da yol çalışmaları nedeniyle yıkılmıştır.
- 1935 yılında cami, Mimar Vasfi Egeli tarafından onarılmıştır. Son dönemde, caminin içi ve son cemaat yeri yakın zamanda kalem işleriyle süslenmiştir.
- 1957-1958 yıllarında Vatan ve Millet caddelerinin açılması sırasında haziresi daraltılmış, avlu duvarı ve çeşme yıkılarak içeri çekilmiştir; ayrıca Şîrmerd Çavuş Türbesi ile Oğlanlar Tekkesi’nin türbe, sebil ve çeşmesi cami avlusuna taşınmıştır.
- Öne çıkan özellikleri
- Tabhaneli (fakirlere ve medrese talebesine sıcak yiyecek dağıtmak amacıyla kurulmuş hayır müessesesi) cami tipinde inşa edilmiş olup kıble ekseninde eşit büyüklükte ve kubbeli iki birim ile iki tarafta yer alan kare planlı ve kubbeli ikişer tabhâneden oluşmaktadır. Tabhânelerin harimden alçak tutulmasıyla dıştan kademeli bir görünüm elde edilmiştir.
- Beş birimli ve sivri kemerli olup altı sütunun taşıdığı kubbelere pandantiflerle (mimari bir şekil) geçiş sağlanmıştır. Sütunların ikisi baklavalı başlıklı granit, diğerleri mukarnaslı başlıklı yeşil somakidir (kızıl ya da yeşil renkli, damarlı ve çok sert bir porfir türü mermer)
- Minaresi yapının kuzeybatı köşesinde yer alır. Şerefesinin altı mukarnaslı (sarkıt) olup petek kısmındaki girland motifi (çiçek, yaprak veya meyvelerin birbirine bağlanmasıyla oluşan girland motifi, kurdelelerle asılı bir şekilde tasvir edilir) minarenin 19. yüzyılda tamir gördüğünü gösterir. Kaidede tarihsiz iki adet güneş saati bulunmaktadır.
- Caminin güneyinde yer alan hazîrede Sadrazam Mesih Paşa, Kara Davud Paşa, Şeyhülislâm Pirizade Osman Sahib Efendi ve Altıparmak İbrahim Efendi gibi önemli şahısların mezarları bulunmaktadır. Mezar taşları farklı yüzyılların süsleme anlayışını yansıtmaktadır.
- Horhor veya Aksaray Hamamı olarak bilinen çifte hamam, İstanbul’un en büyük ve eski su yapılarından biriydi. 1956 yılında yol çalışmaları nedeniyle tamamen yıkılmıştır.
- Külliyenin batısında yer alan medrese, 20. yüzyılın başına kadar bazı onarımlar geçirmiş, ancak 1929-1930 yıllarında belediye tarafından yıktırılmıştır. Kitâbesi günümüzde Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’nde bulunmaktadır.
- 1957’de yıktırılan ve 1964’te cami avlusunun kuzeyinde yeniden kurulan türbe-sebil-çeşme grubu, empire üslûbunda mermer cephelidir ve 1870-1871 yıllarına tarihlenir.
- Murad Paşa Külliyesi olarak da bilinen yapı, İstanbul’un fethinden hemen sonra inşa edilen geniş kapsamlı bir vezir külliyesidir. Tabhaneli camisiyle bu plan tipinin İstanbul’daki önemli örneklerinden biri olması açısından dikkat çekicidir. Ancak günümüzde külliye olma vasfını büyük ölçüde kaybetmiştir.
