Cennet Mehmet Efendi Türbesi
Kişi Hakkında:
- Asıl adı Mehmed Fenayi olan Cennet Mehmed Efendi, Tophaneli Katip İshak Çelebi’nin oğludur. Genç yaşta “bir saik-i manevî ile” Aziz Mahmud Hüdâyî’ye intisap etmiş ve onun dergahında hizmete başlamıştır.
- İrfan yolundaki ilk yıllarında dergâhın helâlarının temizliğini yaparken, bir gün bu zorluğun sona ermesi için dua etmiş; hocası Hüdayi tarafından “Cennetlik oldun” sözüyle müjdelenmiş ve bu hadise ona “Cennet” lakabının verilmesine vesile olmuştur.
- Daha sonra seyr-i sülukunu tamamlayarak halife olan Cennet Efendi, hocasının vefatının ardından bir süre Tophane’de inzivaya çekilmiş; 1656-57’de vefat eden Mesud Efendi’nin yerine geçerek Aziz Mahmud Hüdayi Asitanesi’nin üçüncü postnişini olmuştur.
- Şeyhliği 8 yıl sürmüştür. 90 yaşında vefat etmiştir.
Türbe Hakkında:
Yapım Yılı: 1665
Kim Yaptırdı: Rabia Adviye Hanım (Yeniden inşası)
Mimarı: Bilinmiyor
Öne Çıkan Özellikleri:
- Cennet Efendi Türbesi, aslen bir zaviye olarak inşa edilmiş; 1800’lü yıllarda çıkan bir yangında zarar görmüş, 1870 yılında Rabia Adviye Hanım tarafından ahşap olarak yeniden yaptırılmıştır.
- Türbe iki bölümlüdür: Birinci bölümde, türbeyi yeniden inşa ettiren Rabia Adviye Hanım, oğulları Üsküdar Başkomiseri Burunsuz Vehbi Bey (1888) ve Miralay Tevfik Bey (1907) ile birlikte medfundur.
- Sandukaları bir lahit kaidesi üzerine yerleştirilmiştir. Bu bölümde ayrıca beş boş sanduka daha yer almakta olup Rabia Hanım ve ailesinin bu sandukalara gömüldüğü rivayet edilmektedir.
- İkinci bölümde, yedi sanduka bulunmaktadır. Ortada Cennet Mehmed Efendi’nin sandukası yer alır. Solunda ismi bilinmeyen eşi, sağında ise halifelerinden biri medfundur. Arka kısımdaki dört sandukadan ikisinin kimliği bilinmemekte; eskiden “Hanımefendi” levhaları olduğu ve kızlarına ait olabileceği söylenmektedir. Diğer iki sandukadan biri, Âsitâne şeyhlerinden Mehmed Ruşen Tevfikî Efendi’nin eşi Fatma Hanım’a (v. 1871–72), diğeri ise iki kadın ve bir çocuğa aittir.
- Türbe girişi üzerinde, Râbia Hanım’ın yaptırdığı inşaya dair 8 beyitlik bir talik hatla yazılmış kitabe yer alır. Kitabede türbenin Cennet Efendi adına yapıldığı, Rabia Hanım’ın himmeti ve Şeyh Osman Şems Efendi’nin iltifatı vurgulanır.
- Türbe mimarisi, geniş pencereleri ve sade ahşap yapısıyla dönemin Üsküdar dergâh geleneğini yansıtır. Türbenin içinde bir dönem türbedar odası ve sema bölümü de bulunmaktaydı.
