Cami

Molla Gürani Camii

Yapı, Bizans döneminde Aziz Theodoros Kilisesi olarak adlandırılmıştır. 13. ve 14. yüzyıllarda Palaiologoslar döneminde bazı eklemeler ve onarımlar yapılmıştır. Güney kubbe içindeki mozaikler, Bizans süsleme sanatının izlerini taşır.
Fatih Sultan Mehmet’in hocası Molla Gürani tarafından 1476’da camiye çevrilmiş ve 1484 tarihli vakfiyesi hazırlanmıştır. Camiye dönüştürülürken yapıya tuğladan minare, mihrap ve minber eklenmiştir.
1833 yangınının ardından kalem işi bezemeler eklenmiş; 2018-2021 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün yürüttüğü restorasyon sırasında uyumsuz eklemeler (şadırvan, imam odası vb.) sökülmüştür. Çatı amforaları korunmuş, mozaikler temizlenmiş, duvarlardaki çimento sıvalar raspa (kazınarak) edilerek özgün Bizans ve Osmanlı izleri ortaya çıkarılmıştır.

Vefa Kilise Camii olarak da bilinir.
Kapalı Yunan Haçı planında yapılmış olup üst örtü de bu plana göre biçimlenmiştir. Ortadaki ana kubbe, dört yanda beşik tonozlarla çevrilidir.
12 pencereli ana kubbede Bizans dönemine ait madalyon, baklava şekilli ve bitki motifli mozaikler bulunmaktadır. İç mekân üç apsisle sona ermekte, ana apsis içten yuvarlak, dıştan beş köşelidir.
Batı cephedeki dış narteks, üçlü kubbe sistemiyle örtülüdür; güneydeki kubbede Bizans mozaik sanatı örnekleri korunmuştur. Hz. Meryem ve peygamber tasvirlerinin yer aldığı mozaikler teşhire sunulmuştur.
Bizans dönemine ait defin ritüel mekânları olan parekklesionlar, güney ve kuzey duvar diplerinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır.
Bizans yapılarında sıkça görülen amforalar, kubbe ve tonoz arasındaki geçiş bölgelerinde hafifletici malzeme olarak kullanılmış ve korunmuştur.
Minare, Bizans dönemine ait korkuluklar kullanılarak inşa edilmiştir. Avluda Bizans kalıntılarının korunmuş olup, doğu duvar Bizans orijinal kotuna indirilmiştir.
Restorasyonlarda avlusunun düzenlemelerinde Bizans dönemine ve az sayıda Osmanlı dönemine ait yapısal parçalar bulunmuş, envanterleri oluşturulmuş ve avluda sergilenmeleri sağlanmıştır.