Mahmud Şevket Paşa Tomb
Kişi Hakkında:
- Mahmud Şevket Paşa, Bağdat doğumlu olup askerî çevrelerde “Arap” lakabıyla anılmış, Osmanlı Devleti’nin önde gelen askerî ve siyasi şahsiyetlerinden biridir. İstanbul’da Harbiye’de eğitim görmüş, Almanca, Fransızca ve Arapça öğrenmiş, Harbiye’de dersler vermiş, Von der Goltz Paşa’nın yardımcılığını yapmış ve Almanya’dan silah alımlarını organize etmiştir. Hicaz telgraf hattı gibi önemli teknik projelerde görev almış, pek çok askerî risale kaleme almıştır.
- 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanında rol oynamış, 1909’da 31 Mart Vakası sonrası İstanbul’a giren Hareket Ordusu’nun komutanı olarak II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesinde ve Sultan Reşad’ın tahta çıkarılmasında etkili olmuştur. Harbiye Nazırı ve ardından Bâbıâli Baskını sonrasında sadrazam olmuştur. Edirne’nin geri alınmasını sağlamış, ancak bu başarısı Enver Paşa ve İttihatçılarla rekabete yol açmış, iktidarını paylaşmak istememesi nedeniyle arası açılmıştır.
- 11 Haziran 1913’te İstanbul’da bir suikast sonucu öldürülmüş, bu suikastın arkasında İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin olduğu kabul edilmiştir. Sert, otoriter ve ihtiyatlı bir karaktere sahip olan Arap İzzet Paşa, bazı devlet sırlarını padişahtan bile saklayacak kadar bağımsız hareket etmiştir. En önemli eseri, Osmanlı askerî teşkilatını anlattığı “Osmanlı Teşkilât ve Kıyâfet-i Askeriyyesi” adlı çalışmadır.
Türbe Hakkında:
Yapım Yılı: 1913
Kim Yaptırdı: Osmanlı Devleti
Mimarı: Mimar Kemalettin Bey
Öne Çıkan Özellikleri:
- Mahmud Şevket Paşa Türbesi, üç yönden merdivenle çıkılan kare planlı yüksek bir platform üzerine inşa edilmiş, baldaken planlı (üstü kubbeli, sütunlara oturan) bir anıt mezardır. İki sütun ve iki ayağın taşıdığı dört sivri kemer, çift cidarlı kubbeyi destekler. Arka cephesinde yarım sekizgen planlı, yarım kubbe örtülü bir çıkma bulunur. İnşasında kesme taş ve mermer kullanılmıştır.
- Ana mekânın ortasında Mahmud Şevket Paşa’ya ait, zengin süslemeli, abidevi bir sanduka yer alır; kaidesi Türk üçgeni, baş şahidesi mukarnaslı, rumi, palmet ve lotus motifleriyle bezenmiştir. Üzerinde ayet, hadis ve Kelime-i Tevhid içeren Arapça yazılar bulunur. Sanduka bezemesi, açık hava mezarları için yeni bir modeldir. Türbede ayrıca yaveri İbrahim Halil Bey ve uşağı Kazım Efendi’nin gömülü olduğu rivayet edilir; ikinci sandukada “Hilmi Bey” adı geçmesi bir çelişki oluşturur.
- Arka cephedeki çıkma bölümü, pahlanmış köşeleri ve sivri kemerli açıklıklarıyla hareketli bir görünüm sunar. Üzerinde Osmanlı ordusunun İstanbul’u kurtarması, II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesi gibi olaylara dair Osmanlıca kitabeler vardır.
- Türbenin mimarisi Mimar Kemalettin’e aittir ve Ulusal Mimari Akımı’nın klasik baldaken formunu modern yorumla canlandıran nadir örneklerinden biridir. Mukarnaslı başlıklar, Türk üçgenleri, rozetler, sütun kaidelerindeki süslemeler ve zengin detaylarıyla dönemin dikkat çekici anıt mezarlarından sayılır.
