Merkez Efendi Tomb
Kişi Hakkında:
- Merkez Efendi (asıl adı Musa, künyesi Ebü’t-Taki, lakabı Merkez Muslihuddin), muhtemelen 1463-64’te Denizli’nin Sarı Mahmudlu köyünde doğdu.
- İlk eğitimini burada aldıktan sonra 1478’de Bursa’ya giderek yaklaşık 15 yıl medrese eğitimi gördü, ardından 1493’te İstanbul’a yerleşti. Burada özellikle Ahmed Paşa’dan ders aldı. Tasavvufa yönelerek Halvetî ve Sünbülî tarikatlarıyla ilişkili oldu, Sünbül Efendi’den hilafet alarak tarikatın önemli bir temsilcisi haline geldi.
- Ayasofya’da vaazlar verdi, tefsir ve hadis dersleri yaptı, İstanbul ve Manisa’da tekke, zaviye ve camiler inşa ederek tarikatın yayılmasına katkıda bulundu.
- Kanuni Sultan Süleyman’ın Manisa sancak beyliği döneminde yakın ilişkide bulundu; Kanûnî’nin Korfu seferine ordu şeyhi olarak katıldı. Eyüp’teki tekke onun adıyla anılır. Şah Sultan ile evlendiği rivayet edilir; Ahmed Çelebi, Derviş Çelebi, Ali Çelebi adında oğulları ve Ümmü Hatun adında bir kızı vardır; çocukları hem tarikat hem devlet görevlerinde yer aldı.
- Denizli’de doğduğu köyde cami, mektep, çilehane; Manisa’da Hafsa Sultan Külliyesi; İstanbul Mevlanakapı’da kendi tekkesi gibi önemli vakıflar kurdu. Cenazesini Şeyhülislâm Ebüssuûd Efendi kıldırdı. 500’den fazla halifesi olduğu söylenir. Yazılı eseri yoktur ancak “Merkezî” mahlaslı ilahileri bilinmektedir.
Türbe Hakkında:
Yapım Yılı: 1837
Kim Yaptırdı: II. Mahmud
Mimarı: Bilinmiyor
Öne Çıkan Özellikleri:
- Mevcut haliyle Sultan II. Mahmud tarafından yenilenmiştir; ilk inşa tarihi hakkında kesin bilgi yoktur. Yenilenen türbe, başlangıçta iki dikdörtgen bölümden oluşur: birinde Merkez Efendi’nin sandukası, diğerinde dergâh şeyhlerinin ve ailelerinin mezarları bulunur..
- Türbe, moloz taş ve tuğladan yapılmış olup Ampir (Empire) üslubu taşır; kare planlıdır.
- Batı cephesi mermer kaplı, asıl kubbesi içten bağdadi sıvalı ve dıştan kurşun kaplıdır; 1836’da eklenen bölüm kırma çatıyla örtülüdür. Batı cephesinde yuvarlak, kilit taşlı üç pencere vardır. Duvarları kubbe eteğine kadar 19. yüzyıl Avrupa çinileriyle kaplıdır, kubbe içinde yıldızlı bezeme ve hattat M. Şevket Vahdeti imzalı yazı bulunur.
- Merkez Efendi’nin sandukası, 18. yüzyıl üslubunda, sedef ve bağa kakmalı ahşap parmaklıklarla çevrilidir. Önünde, hattat Aziz Efendi tarafından yazılmış Osmanlıca bir levhada, Merkez Efendi’ye övgüler ve tasavvufi anlamlar içeren bir ilahi metin yer alır; bu metinde Merkez Efendi, nur, hakikat ve evrenin merkezi olarak yüceltilir ve onun manevi büyüklüğü dile getirilir.
